Thuế Nước Ngọt Nên Tính Theo Hàm Lượng Đường Theo Dự Thảo Luật Thuế Tiêu Thụ Đặc Biệt

1. Giới thiệu

Trong những năm gần đây, các nước trên thế giới đã bắt đầu chú trọng hơn đến vấn đề sức khỏe cộng đồng liên quan đến tiêu thụ nước ngọt có đường. Những sản phẩm này, dù mang lại sự tiện lợi và hương vị hấp dẫn, lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe như bệnh tiểu đường, béo phì và các bệnh tim mạch. Trước tình hình đó, nhiều quốc gia đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước ngọt có đường nhằm giảm tiêu thụ và nâng cao ý thức của người dân về các tác hại của đường.

Việt Nam, với xu hướng tiêu thụ nước ngọt ngày càng tăng, cũng không ngoại lệ. Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt mới nhất đã đề xuất việc tính thuế nước ngọt theo hàm lượng đường. Đề xuất này không chỉ nhằm mục đích tăng thu ngân sách mà còn khuyến khích người dân tiêu thụ những sản phẩm ít đường hơn, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

2. Tác động của tiêu thụ nước ngọt có đường đối với sức khỏe

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiêu thụ nước ngọt có đường là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến béo phì và tiểu đường. Đường trong nước ngọt nhanh chóng được hấp thụ vào máu, dẫn đến tăng đột ngột lượng đường huyết và insulin. Việc tiêu thụ đường quá mức liên tục có thể gây ra tình trạng kháng insulin, một trong những yếu tố chính dẫn đến tiểu đường tuýp 2.

Ngoài ra, tiêu thụ nước ngọt có đường còn liên quan đến nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Đường có thể gây tăng huyết áp, tăng mức chất béo trung tính và cholesterol trong máu, từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Các nghiên cứu cũng cho thấy người tiêu thụ nhiều nước ngọt có đường có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn so với những người ít tiêu thụ.

Ngoài ra, việc tiêu thụ đường quá mức còn liên quan đến nhiều bệnh lý khác như sâu răng, gan nhiễm mỡ không do rượu và các rối loạn chuyển hóa. Điều này cho thấy tác động tiêu cực của đường đối với sức khỏe là rất lớn và đa dạng, đòi hỏi cần có biện pháp kiểm soát hiệu quả.

3. Lý do cần áp dụng thuế nước ngọt theo hàm lượng đường

3.1. Tăng cường nhận thức và thay đổi hành vi tiêu dùng

Việc áp dụng thuế nước ngọt theo hàm lượng đường sẽ góp phần tăng cường nhận thức của người tiêu dùng về tác hại của đường. Khi giá thành của những sản phẩm chứa nhiều đường tăng lên, người tiêu dùng sẽ có xu hướng lựa chọn những sản phẩm ít đường hơn hoặc chuyển sang sử dụng các loại nước uống khác lành mạnh hơn như nước lọc, nước ép trái cây không đường, trà thảo mộc.

3.2. Khuyến khích nhà sản xuất giảm lượng đường trong sản phẩm

Ngoài ra, việc áp dụng thuế này còn khuyến khích các nhà sản xuất nước ngọt cải tiến công thức sản phẩm, giảm lượng đường trong các sản phẩm của mình để giữ giá thành cạnh tranh. Điều này không chỉ có lợi cho sức khỏe người tiêu dùng mà còn giúp cải thiện hình ảnh của doanh nghiệp, tăng cường trách nhiệm xã hội của các nhà sản xuất.

3.3. Tăng thu ngân sách nhà nước

Việc áp dụng thuế nước ngọt theo hàm lượng đường còn giúp tăng thu ngân sách nhà nước. Số tiền thu được từ thuế này có thể được sử dụng để đầu tư vào các chương trình chăm sóc sức khỏe, giáo dục cộng đồng về dinh dưỡng và phòng chống các bệnh liên quan đến đường.

4. Kinh nghiệm quốc tế trong việc áp dụng thuế nước ngọt theo hàm lượng đường

Vương quốc Anh đã áp dụng thuế đường từ năm 2018. Thuế này được đánh theo hai mức: mức thấp áp dụng cho các loại đồ uống chứa từ 5-8 gram đường trên 100ml và mức cao áp dụng cho đồ uống chứa hơn 8 gram đường trên 100ml. Kết quả cho thấy, nhiều nhà sản xuất đã giảm lượng đường trong sản phẩm để tránh thuế, đồng thời người tiêu dùng cũng giảm tiêu thụ nước ngọt có đường.

Nhiều quốc gia khác như Pháp, Hungary, Na Uy cũng đã áp dụng thuế nước ngọt có đường và đạt được những kết quả tích cực trong việc giảm tiêu thụ đường và cải thiện sức khỏe cộng đồng. Những kinh nghiệm này cho thấy việc áp dụng thuế nước ngọt theo hàm lượng đường là một biện pháp hiệu quả và cần thiết.

5. Thách thức và giải pháp khi áp dụng thuế nước ngọt theo hàm lượng đường tại Việt Nam

5.1. Thách thức

Áp dụng thuế nước ngọt theo hàm lượng đường tại Việt Nam không tránh khỏi những thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là sự phản đối từ các nhà sản xuất và người tiêu dùng. Các nhà sản xuất có thể cho rằng thuế này sẽ làm tăng chi phí sản xuất, giảm sức cạnh tranh và ảnh hưởng đến việc làm. Người tiêu dùng, đặc biệt là những người có thu nhập thấp, có thể cảm thấy bị ảnh hưởng vì giá thành sản phẩm tăng lên.

Ngoài ra, việc giám sát và quản lý thuế cũng là một thách thức. Cần có hệ thống đo lường và kiểm tra hàm lượng đường trong các sản phẩm nước ngọt một cách chính xác và minh bạch để đảm bảo tính công bằng và hiệu quả của chính sách thuế.

5.2. Giải pháp

Trong dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Bộ Tài chính đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có hàm lượng đường trên 5 gram trong 100ml. Mức thuế dự kiến là 10%.

Nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), gồm nước giải khát có ga, chứa chè, cà phê, nước trái cây; nước uống tăng lực, điện giải, nước uống thể thao. Sữa và sản phẩm từ sữa không chịu thuế do là sản phẩm dinh dưỡng. Tương tự, nước khoáng thiên nhiên, đóng chai; nước rau quả và nectar (mật) rau, quả và sản phẩm từ cacao cũng không bị áp thuế.

Lý giải về ngưỡng chịu thuế 5 gram trên 100ml, Bộ Tài chính cho biết nhiều nước áp thuế với nước ngọt theo hàm lượng này như một số nước EU. Nhưng cũng có quốc gia chọn ngưỡng cao hơn, như Pháp đánh thuế với hàm lượng trên 11 gram trong 100ml. Ailen và Anh theo hai ngưỡng, 5-8 gram chịu một mức thuế và trên 8 gram sẽ cao hơn 1,5 lần.

Ở dự thảo luật lần này, Bộ Tài chính dẫn số liệu từ Viện Dinh dưỡng quốc gia cho thấy, tiêu thụ nước ngọt bình quân đầu người tăng gần gấp rưỡi sau 7 năm, đạt 70,56 lít một người vào 2020.

Cùng đó, tỷ lệ thừa cân và béo phì đáng báo động ở trẻ em Việt Nam trong độ tuổi 5-19 tuổi. Mức này tăng hơn hai lần trong 10 năm, đạt 19% vào 2020, cao hơn tỷ lệ trung bình của khu vực Đông Nam Á (17,3%) và các nước có mức thu nhập thấp, trung bình của khu vực.

Cơ quan này cũng khẳng định đánh thuế đồ uống có đường trở thành xu thế chung. Hiện khoảng 85 quốc gia áp thuế này, tăng gần 6 lần so với cách đây 10 năm.

Để vượt qua những thách thức này, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Chính phủ cần xây dựng các chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong việc cải tiến công nghệ sản xuất, giảm lượng đường trong sản phẩm. Đồng thời, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục người dân về lợi ích của việc giảm tiêu thụ đường đối với sức khỏe.

Việc áp dụng thuế nước ngọt theo hàm lượng đường cần được thực hiện từng bước, có lộ trình rõ ràng để các doanh nghiệp và người tiêu dùng có thời gian thích nghi. Đồng thời, cần có các biện pháp kiểm tra, giám sát chặt chẽ để đảm bảo tính minh bạch và công bằng của chính sách thuế.

6. Kết luận

Áp dụng thuế nước ngọt theo hàm lượng đường là một biện pháp quan trọng và cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tăng thu ngân sách nhà nước. Dù gặp phải nhiều thách thức, nhưng với sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và người tiêu dùng, chúng ta có thể vượt qua những khó khăn này và đạt được những mục tiêu đề ra.

Việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác và điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam sẽ giúp chúng ta triển khai hiệu quả chính sách thuế này, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và sức khỏe của người dân. Thực hiện thành công chính sách thuế nước ngọt theo hàm lượng đường sẽ không chỉ là một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực y tế công cộng mà còn thể hiện trách nhiệm của chúng ta đối với sức khỏe và tương lai của các thế hệ sau.