Việt Nam có thể tránh bị áp thuế cao của chính quyền Trump?

Để đánh giá liệu Việt Nam có thể tránh bị áp thuế cao của chính quyền Trump vào năm 2025 hay không, chúng ta cần xem xét bối cảnh kinh tế, chính trị, và chiến lược hiện tại (tính đến ngày 24/2/2025), cũng như các yếu tố có thể ảnh hưởng đến quyết định áp thuế của Trump. Dưới đây là phân tích chi tiết:

1. Thực trạng hiện tại

• Thặng dư thương mại lớn với Mỹ: Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ, đứng thứ ba hoặc thứ tư toàn cầu (tùy nguồn dữ liệu). Theo số liệu gần đây, thặng dư thương mại Việt Nam – Mỹ năm 2024 đạt khoảng 123,5 tỷ USD, tăng gần 20% so với 2023. Đây là yếu tố chính khiến Việt Nam dễ trở thành mục tiêu của chính sách “America First” dưới thời Trump, vốn tập trung giảm thâm hụt thương mại.
• Chính sách thuế quan của Trump: Trong chiến dịch tranh cử và sau khi nhậm chức (20/1/2025), Trump đã cam kết áp thuế 25% lên hàng hóa từ Canada và Mexico, 10-20% lên tất cả các nước khác, và 60% lên Trung Quốc. Việt Nam, với thặng dư lớn, có nguy cơ bị liệt vào danh sách áp thuế “đối đẳng” (reciprocal tariffs) hoặc thậm chí thuế đặc biệt nếu bị xem là “cầu nối” cho hàng Trung Quốc né thuế.

2. Các yếu tố giúp Việt Nam thoát thuế cao

• Quan hệ chiến lược với Mỹ:
  • Việt Nam và Mỹ đã nâng cấp quan hệ lên “Đối tác Chiến lược Toàn diện” vào năm 2023, mức cao nhất trong chính sách ngoại giao của Việt Nam. Quan hệ quân sự và an ninh chặt chẽ (như hợp tác ở Biển Đông để kiềm chế Trung Quốc) là lợi thế lớn, có thể khiến Mỹ cân nhắc ưu ái Việt Nam hơn các nước khác như Mexico.

• • Nếu Trump tiếp tục chính sách chống Trung Quốc, Việt Nam có thể được xem là đồng minh chiến lược, giảm áp lực thuế quan.

• Đầu tư từ Trump và Mỹ:
  • Trump Organization đã ký thỏa thuận xây dựng tổ hợp 1,5 tỷ USD tại Hưng Yên (10/2024), cho thấy sự quan tâm cá nhân của Trump với Việt Nam. Điều này có thể là “lá chắn” ngoại giao, giúp Việt Nam thương lượng để tránh thuế cao.

• • Các tập đoàn lớn của Mỹ như Intel, Apple, Nike đang đầu tư mạnh vào Việt Nam, tạo việc làm và đóng góp kinh tế. Áp thuế cao có thể gây phản ứng từ các công ty này, khiến Trump phải cân nhắc.

• Kiểm soát hàng Trung Quốc:
  • Việt Nam đang nỗ lực siết chặt quy tắc xuất xứ (do Bộ Công Thương chủ trì) để tránh bị coi là điểm trung chuyển hàng Trung Quốc né thuế. Nếu chứng minh được hàng hóa “Made in Vietnam” không vi phạm quy định, Việt Nam có thể tránh bị phạt nặng như trường hợp bị Trump gọi là “kẻ lạm dụng tồi tệ nhất” năm 2019.

3. Các yếu tố khiến Việt Nam bị áp thuế

• Thặng dư thương mại:
  • Với mức thặng dư 123,5 tỷ USD, Việt Nam khó tránh khỏi sự chú ý của Trump, người coi thâm hụt thương mại là “sự bóc lột” Mỹ. Eric Trump từng nói Việt Nam “đã xé toạc Mỹ” tại một hội nghị ở Hà Nội (12/2024), cho thấy thái độ không hài lòng từ gia đình Trump.

• Tiền lệ từ nhiệm kỳ trước:
  • Năm 2020, Trump đã liệt Việt Nam vào danh sách “thao túng tiền tệ” và đe dọa áp thuế. Dù vấn đề này được giải quyết dưới thời Biden, Trump có thể dùng lại lý do tương tự hoặc viện dẫn “an ninh quốc gia” (Section 232) để áp thuế mà không cần Quốc hội phê duyệt.

• Áp lực từ chính sách bảo hộ:
  • Trump muốn đưa sản xuất về Mỹ hoặc các nước thân cận (như Mexico với USMCA). Việt Nam, dù là điểm đến của làn sóng “China+1”, có thể bị xem là đối thủ cạnh tranh, đặc biệt với các mặt hàng điện tử, dệt may vốn chiếm gần 30% xuất khẩu sang Mỹ.

4. Kịch bản có thể xảy ra

• Kịch bản 1: Thoát thuế hoàn toàn (xác suất thấp, ~20%):
  • Việt Nam thương lượng thành công nhờ quan hệ chiến lược và đầu tư từ Mỹ, cam kết mua thêm hàng Mỹ (như Boeing, LNG) để giảm thặng dư. Trump ưu ái Việt Nam như một đối tác chống Trung Quốc, miễn thuế hoặc áp mức thấp (10%).

• Kịch bản 2: Áp thuế vừa phải (xác suất cao, ~50%):
  • Việt Nam chịu thuế 10-20% như phần lớn các nước, nhưng không bị nhắm đích như Trung Quốc (60%). Điều này vẫn ảnh hưởng xuất khẩu nhưng không quá nghiêm trọng, vì các công ty có thể điều chỉnh chuỗi cung ứng.

• Kịch bản 3: Áp thuế cao (xác suất trung bình, ~30%):
  • Trump nhắm Việt Nam như mục tiêu lớn tiếp theo sau Trung Quốc, áp thuế 25% hoặc cao hơn, kèm biện pháp trừng phạt nếu phát hiện hàng Trung Quốc đội lốt. Điều này sẽ gây tổn thất lớn cho kinh tế Việt Nam, đặc biệt ngành sản xuất.

5. Việt Nam có thể làm gì để tránh bị áp thuế cao?

• Ngoại giao khéo léo:
  • Tận dụng mối quan hệ cá nhân với Trump (qua dự án Hưng Yên) và sự ủng hộ từ Elon Musk (người thân cận Trump và có lợi ích ở Việt Nam qua Tesla, SpaceX) để đàm phán.

• Giảm thặng dư:
  • Tăng nhập khẩu từ Mỹ (nông sản, năng lượng, máy bay) để cân bằng cán cân thương mại, như cách Việt Nam từng làm năm 2020 với Boeing.

• Siết quy tắc xuất xứ:
  • Đảm bảo hàng xuất sang Mỹ không bị nghi vấn là hàng Trung Quốc đội lốt, tránh bị Mỹ áp thuế chống lẩn tránh (anti-dumping).

Kết luận

Việt Nam khó tránh hoàn toàn khỏi áp thuế cao của Trump do thặng dư thương mại lớn và chính sách bảo hộ của ông. Tuy nhiên, với quan hệ chiến lược, đầu tư từ Mỹ, và ngoại giao khôn ngoan, Việt Nam có thể giảm thiểu mức thuế xuống 10-20% thay vì bị áp mức cao như Trung Quốc. Khả năng tránh bị áp thuế cao phụ thuộc lớn vào cách Việt Nam thương lượng trong những tháng đầu nhiệm kỳ Trump (tháng 1-6/2025), khi các chính sách thuế quan được định hình.